Petjemer Kark 

De Petjemer Kark is heel bekannt. De Chorbau sall de moiste in d’ heel Land wesen! Dorum much ik over de Geschichte van uns Kark ok en bietje vertellen.

De Petjemer Kark ut de dicke Backsteenmüren stammt ut de Tied van d’ 13. Jahrhunnert. Petjem gavt dat ja al lang vörher. So is dat seker, dat vör de Backsteenkark en Kark ut Holt up de ruugweg twee Meter hoog Warf stahn hett. As ik al bi d’ Geschichte van uns Börg vertellt hebb, kregen de Abdena’s ut Emden de Börg. De Pratonatsrecht van d’ Kark hebben s’ ok kregen. Aber in t’ Jahr 1408 gung disse Recht an de Johanniterkloster Muhde over.

De Hövdling Gerd van Petjem, Ji weten, dat was de, de 1461 de Krieg tegen sien egen Vader wunnen harr, harr in sien Testament schreven, dat en Augustiner-Chorheerenstift in Petjem grünndt worden sull. Man de Papst in Rom un de Gräfin Theda harren wat dortegen. So wurr dat nix. Man Gerd van Petjem dürs de Petjemer Kark 1470 dör en Anbau van en moi „spätgotische” Chorruum grooter maken.

In 'n Schrieven (Bulle) van de unheiligen Borgia-Papstes Alecanders VI van 26.4.1502, de wull mehr Geld un Stürn, kummt de Naam „Heiliger Antonius” vör.

De Kark van 13. Jahrhunnert is in de domaalige Grundreet van de oostfreesken Apsissaal baut worden. De domaals lüttje Rundboogenfensters sünd in 15. Jahrhunnert in de hoogen, spitzboogig slutenden Fensters upgahn. De sünd vandaag noch so. Twee Dören gifft dat, een up Noordsied un een up Westsied. An d’ Westsied sünd Mürenankers mit de Jahrestahlen 1750 to sehn. In disse Tied hett man an de Noord- un Westsied un an de westliche Sied van de Südkant neei Backsteenmüren sett.

Dat ollste Deel van de Reedskupp in d’ Kark is de Döpsteen, de in de eerste Tied van de 13. Jahrhunnert ut Bentheimer Sandsteen maakt worden is. Up Noordsied, tegenover van de Kanzel hangt siet Sömmer 1993 (vörher lagg de up Foetdeel in de Chorruum), un de gifft nargens anners in Oostfreesland, en steenern Reliefplaat mit Schmuck un Figuren.

De Plaat is tweedeelt, dat bobere wisst Christus an d’ Krüz, dor tegen Maria un Johannes. Up dat unnere Relief ist ’n „strahlende” Madonna, de steiht, mit noch anner Lü ofbild. Man meent, dat de Mann, de kneend vör de Madonna sitt, Gerd van Petjem dorstellen sall.

De Utmalen van de laatgotische Bauwiese van de Chorböhn, is so moi, dat man dat sehn mutt hebben. Dat geiht toe wiet, wenn ik dat ok noch all beschrieven sall. Ok de Sandsteenplaaten van 1484 bit 1795, dor gifft dat 12 Stück van, sünd sehnswert.

Karktoorns

Um de Jahrhunnertwennde harr de Kark noch twee Toorns. Een freeistahnte, de steiht vandaag noch un is mit Iloov bewursen. Disse is 1802 van de Turks baut worden. In de Toorn sünd unner twee Rümten. In de fievtiger Jahren was in een de Liekruum. Vandaag steiht dor de groot Ovend för de Kark. De Siepeltoorn boben drup is 14 m hoog un weggt 5 t. An 8.3.1989 is dit Stück neei drup sett worden.

De anner Toorn stunn domaals up Chor, up de Dackrieder. In disse Toorn was ’n lüttje Klock drin. Dormit wurr um fiev Ühr smörgens, um twalf Ühr middags un savends um negen Ühr beiert. Dat was sotoeseggen de Dörpuhr. In ’t Jahr 1908, as an 21. un 22.9. up Veerhusen de Plaatsen upbrannt sünd, is ok disse Toorn ofbrannt. In de Toorn harren sük de Lüntjes Nüsten baut. Funken van de Grootbrand sünd in disse drög Nüsten flogen un hebben de Toorn in Brand sett. De Ollersemer Fürwehr, de Petjemer was up Veerhusen insett, hett noch versöcht, de Toorn toe redden, man dor was nix mehr toe maken. Nu weten wi dat, de Lüntjes sünd skuld, dat in Petjem blot noch een Toorn steiht! Villicht baut de Karkengemeen, mit ’n Toeskoet van de Landeskark, de Toorn eenesdaags weer up. Dat was doch wat!

De Toorn up Chor is bi de Grootbrand an 22.9.1908 runnerfallen. De Klocken worden vandaag in de noch stahnte Toorn olldags smörgens um 8, middags um 12 un savends um 6 Ühr lüddt. Sönndags um 8 Ühr un toe Anfang van d’ Gottsdeenst, kört vör tein Ühr. Bi Hochtieden, „Beerdigungen” unsowieder word natürelk ok beiert.

Een Klock is ut de Tied um 1300, de anner is 1970 inhangen worden. Dorup steiht: „ZUM GEDENKEN AN DIE OPFER BEIDER WELTKRIEGE 1914 - 1918 1939 - 1945. GEGOSSEN VON F. OTTO BREMEN-HEMELINGEN.”